اختلالات یادگیری
سه استراژی برای درمان اختلال خواندن
اردیبهشت
اختلال خواندن یکی از پیچیده‌ترین نوع اختلالات است، بنابراین تشخیص و بازپروری این اختلال از مشکل‌ترین و تخصصی‌ترین کار‌هاست. درمانگر اختلالات یادگیری باید اطلاعات وسیعی در حوزه‌ی زبان، مراحل رشد زبان، روشهای تشخیص و بازپروری داشته‌‌باشد.
کودکانی که این اختلال را دارند، بیشتر‌شان در جهت‌یابی فضایی، تشخیص راست و چپ، بالا و پایین، توالی حروف و کلمات، هماهنگی بین چشم و دست، ارتباط بین اعضای بدن خود و دیگران مشکل دارند.
گام اول در درمان
(درک‌مطلب)
چون این کودکان در حافظه‌ی کوتاه‌مدت مشکل دارند، اگر در یک زمان در صدد یادگیری چند فعالیت قرار‌گیرند، موفق نخواهندشد. بنابراین باید تکالیف، ساده و کوتاه باشند و اگر هدف یادگیری یک متن طولانی و پیچیده باشد، باید آن متن به بخشهای کوچکتری تقسیم شود و کودک ابتدا یک بخش را یاد‌بگیرد و سپس به ترتیب به بخشهای دیگر برود.
فرض کنید دانش آموزی قراراست خواندن متن فارسی زیر را یاد‌بگیرد:
( ایران کشور پهناوری است و سرزمینهای مختلفی دارد. سرزمینهای کویری و خشک، سرزمینهای کوهستانی، دشتها و سرزمینهای نیمه‌کویری. در ایران نژادهای فارسی، آذری، کرد، و بلوچ، و ترکمن و.. زندگی می‌کنند. و با اینکه مذهبهای گوناگونی دارند، همگی با هم مهربان هستند و برادروار زندگی می‌کنند.)
اگر بخواهیم درک‌مطلب خواندن را برای دانش‌آموز فراهم کنیم، بعد از این که این متن را خواند، پرسش‌های مربوط به متن را باید به شکل زیر، جدا جدا مطرح کنیم. در صورتی که کودک نتواند به همه‌ی پرسش‌ها جواب‌دهد، از او می‌خواهیم یک بار دیگر این متن را بخواند و مجدداً به پرسش‌ها پاسخ‌دهد. این کار موجب می‌شود تا وی با دقت بیشتری متن را بخواند و محتوای آن را به صورت قطعات جداگانه در حافظه نگهداری کند، به عنوان مثال پرسش‌های زیر می‌توانند مفید باشند:
۱. کشور ایران سرزمینهای مختلفی دارد، هر کدام از آن سرزمین‌ها چگونه‌اند؟
۲. در ایران کدام نژاد‌ها زندگی می‌کنند؟
۳. ایرانیان چه مذهبی دارند؟
۴. مردم با داشتن مذهبهای گوناگون چگونه با هم زندگی می‌کنند؟
گام دوم
(خودارزیابی)
فراهم آوردن فرصتهای خودارزیابی برای افرادی که اختلال خواندن دارند، بسیار اهمیت دارد. این کار برای ادراک دانش‌آموز از چیزی که می‌خواند یا کاری که انجام می‌دهد، مفید است. تکالیف باید چنان ساختارمند ارائه شوند که فرد بتواند آنها را به درستی بررسی‌کند. بازبینی تکالیف و جملات در زمان‌های معین، بسیار کمک کننده است. یک چک لیست در آخر تکلیف، می‌تواند به بررسی یادگیرنده از پیشرفت خود کمک‌کند.
در شروع تکلیف در چک لیست، این سوال‌ها پرسیده شود:
✓هدف من چیست؟
✓چه کاری را می‌خواهم انجام دهم؟
✓قبل از شروع کار، چه چیزی را باید بدانم؟
✓چقدر فرصت دارم؟
✓به چه منابعی نیاز دارم؟
در میانه‌ی تکلیف می‌توانند از خود سوال کنند:
✓چگونه این کار را انجام می‌دهم؟
✓آیا برای انجام تکلیف نیازی به منابع دیگر دارم؟
✓برای اصلاح تکلیف چه کاری می‌توانم انجام‌دهم؟
خودارزیابی بسیار مهم است و لازم است برای انجام آن، تاکید بسیاری شود.
سوالات باید در پایان تکلیف شامل این موارد باشد:
✓آیا من به هدفم رسیده‌ام؟
✓آیا من کارآمد بوده‌ام؟
✓چه کاری انجام داده‌ام؟
✓چه کاری را انجام نداده‌ام؟
✓چطور شد که آن را انجام ندادم؟
✓دفعه‌ی بعد از چه راهبرد دیگری می‌توانم استفاده‌کنم؟
گام سوم
(جفت‌خوانی)
یک کودک به همراه یک بزرگسال همزمان با صدای بلند متنی را بخواند این یک روش اصولی منظم و ویژه است .
کودک باید کتاب را انتخاب‌کرده و سپس به همراه یک بزرگسال همزمان با همدیگر و با یک سرعت متعادل و هماهنگ شروع به خواندن کنند.
کودک باید همه‌ی کلمات را بخواند و هنگامی که یک کلمه را اشتباه می‌گوید فرد بزرگسال تلفظ درست آن را بگوید سپس کودک کلمه درست را تکرار کرده و ادامه‌دهند، بزرگسال نباید برای درست‌کردن کلمه یک مرتبه وسط خواندن کودک بپرد. قانون به این شکل است که بزرگسال ۴ یا ۵ ثانیه به کودک وقت‌بدهد تا خودش کلمات را اصلاح کند.
اصول مهم جفت‌خوانی به این صورت است:
✓کودک موضوع خواندن را انتخاب‌کند.
✓بزرگسال و کودک با هم بخوانند.
✓برنامه خواندن به طور توافقی پیش‌رود.
✓عوامل حواس‌پرتی باید به حداقل برسد.
✓ از تحسین به عنوان تقویت استفاده شود.
✓در پایان در مورد داستان و تصاویر گفت‌وگو شود.
جفت‌خوانی دارای دو مرحله‌ی اصلی است
باهم خواندن و به تنهایی خواندن
✓با هم خواندن، به این صورت هست که والد یا معلم و کودک تمامی کلمات را بلند می‌خوانند و بزرگسال سرعت خود را با کودک هماهنگ می‌کند. اگر کودک از کلمه‌ای ردشد دوباره بزرگسال به آرامی آن را برایش تکرارکند. این فرآیند با هم گفت‌وگو کردن می‌تواند به کودک در معنی کردن متن کمک‌کند و این چنین کودک از خواندن و زبان لذت‌ببرد.
✓زمانی که کودک در مورد توانایی بلند خواندن مطمئن‌شود، می‌تواند به تنهایی بخواند بزرگسال هم می‌تواند به نرمی کودک را هدایت‌کند و یا ساکت در کنارش بماند. در این روش باید به کودک اجازه داده شود تا به تدریج به خود اطمینان پیدا کند، زمانی که کودک در این مرحله گیرکرد، به سرعت بزرگسال پیشنهادبدهد کلمه را دوباره بخواند تا اینکه به اندازه کافی در خواندن مسط شود.
یکی از مهمترین جنبه های جفت‌خوانی و در واقع هر فعالیت خواندنی پاداش دادن به کودک برای استفاده موفقیت‌آمیز از این شیوه است.