روانشناختی
تمرینات فراستیگ چه تأثیری بر ادراک دیداری دارند؟
مرداد
تاکنون مطالعات بسیاری در خصوص تاثیر مدل فراستیگ بر ادراک دیداری صورت گرفته و نتایج قابل قبولی از این مقالات و تحقیقات حاصل شده.
ما در اینجا قصد داریم به کمک نتایج آزمایشاتی که توسط محققان برروی جامعه آماری مشخصی از کودکان نارساخوان حاصل شده، تاثیر تمرینات فراستیگ بر ادراک دیداری این کودکان را بررسی کنیم.
مدل فراستیگ چیست؟
مدل فراستیگ یا (The Frostig development test)، مجموعه‌ای از آزمایشات است که به هدف ارزیابی مهارت‌های بصری در کودکان انجام می‌شود. درواقع در این آزمایش‌ها، هماهنگی چشم و حرکت، درک اشکال، درک موقعیت اجسام در فضا و درک روابط فضایی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
این مجموعه آزمون‌ها در ۵ مرحله انجام می‌شوند:
آزمون هماهنگی حرکتی چشم
در این آزمون هماهنگی بین چشم و دست کودک مورد سنجش قرار می‌گیرد. هدف از انجام این آزمون و تمرینات به این طریق، تقویت هماهنگی میان چشم و دست کودک، تقویت مهارت دیداری، رفع مشکلات نوشتن و تقویت حافظه دیداری و شنیداری می‌باشد.
آزمون تشخیص متون در پس زمینه‌های پیچیده
در این آزمون هدف درک متن نوشته شده داخل پس‌زمینه‌ای‌ست که دارای پیچیدگی می‌باشد و درطی تمریناتی که به این طریق با کودک انجام می‌شود، مهارت‌های او برای کشف شکل‌های پنهان بیشتر شده و دقت و تمرکز او بالاتر می‌رود.
آزمون ثبات شکل‌ها
در این آزمون از اشکالی هم‌چون: دایره، مربع، مستطیل، بیضی و متوازی‌الاضلاع استفاده می‌شود که در اندازه‌ها و مدل‌های متفاوتی به کودک نشان داده می‌شوند و هدف پیدا کردن شکل متفاوت از اشکال مشابه است. در اینگونه تمرینات کودک می‌تواند هرشکل را فارغ از اندازه، رنگ و موقعیت از سایر شکل‌ها تشخیص دهد. اینگونه تمارین بر دقت و حافظه دیداری او تاثیر دارد و قدرت تشخیص اشکال ازهمدیگر را تقویت می‌کند.
آزمون موقعیت اشکال در فضا
در این آزمون اشکال به صورت سه بعدی هستند که در بعضی موارد وارونه و چرخش یافته نشان داده می‌شوند و کودک با تشخیص موقعیت هر شکل و نحوه‌ی قرار گرفتن آن در فضا، می‌تواند موقعیت خطوط و نقاط نمادها و حروف را تشخیص دهد و حافظه دیداری و شنیداری خود را تقویت کند.
آزمون روابط فضایی
در این آزمون تعدادی شکل وجود دارد که کودکان باید آن‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و آن‌ها را مجددا ترسیم کنند. به کمک اینگونه تمرین‌ها، توانایی کودک در تشخیص حالت اشیا و اشکال که با هم در ارتیاط هستند بهبود پیدا می‌کند. هم‌چنین تشخیص توالی حروف در یک کلمه یا توالی کلمات در یک جمله برای او ممکن می‌شود. از جمله مشکلات دیگری که به کمک این تمرین بهبود می‌یابند:
• وارونه نویسی
• قرینه نویسی
• تقویت تشخیص، درک حروف و کلمات
• تقویت حافظه دیداری و شنیداری
• تقویت دقت و تمرکز
تاثیر تمرینات فراستیگ بر ادراک دیداری
بعد از انجام آزمون و بررسی نتایج، به منظور تقویت فرآیند‌های شناختی مثل: تشخیص اشکال، درک و تقویت حافظه دیداری، به نظر می‌رسد که انجام تمرین‌های فراستیگ در جلسات متعدد می‌تواند مشکلات خواندن کودکان نارساخوان را کاهش دهد. هم‌چنین طبق نتایجی که محقق دیگری ارائه کرده، گروه کودکانی که تمرینات فراستیگ را انجام داده‌اند، در مهارت‌های خواندن و درک معانی جملات، عملکرد بهتری داشته‌اند.
یکی دیگر از مشکلات این کودکان ارتباط بین ادراک و دیدار هست، تمرینات فراستیگ می‌تواند به کودکان جهت تمایز و تشخیص صدای حروف کمک کند و درنتیجه برروی مهارت خواندن کلمات تاثیر بگذارد و این توانایی را بهبود بخشد.
پس این روش می‌تواند باعث بهبود مهارت خواندن شود. درواقع کودکان برای خواندن متون باید به گروهی از مهارت‌های شناختی و روانشناختی تسلط داشته باشند، بیشتر کودکان این مهارت‌ها را به صورت خودکار بدست می‌آورند اما برای کودکانی که دچار نارساخوانی هستند شرایط کمی متفاوت است و برای این کودکان، تسلط بر خواندن از طریق آموزش و تمرین و یادگیری به دست می‌آید.
طبق گزارش یکی از محققان، آموزش‌های دیداری-ادراکی فراستیگ بیشترین تاثیر را بر مهارت‌های خواندن کلمات و جملات داشته است و کمترین تاثیر را بر تشخیص نشانه‌های حروف و نامیدن تصاویر داشته است و برروی درک متن تقریبا تاثیری نداشته است.
اهمیت این تمرین‌ها زمانی مشخص می‌شود که شما تاثیر آن را بر پیشرفت‌های کودک مشاهده می‌کنید. این کودکان از هوش طبیعی برخوردارند اما درصورتی که مهارت‌های خواندن آن‌ها تقویت نشود، امکان تحصیل برای آن‌ها سخت یا غیرممکن می‌شود و این بازماندن از تحصیل به آینده شغلی و روحیات آن‌ها صدمه می‌زند.
از جمله مهارت‌های دیگری که به کمک تمرینات فراستیگ تقویت می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
• تمرینات مربوط به افزایش دقت: این تمرینات به مهارت‌های جزئی نگری و کلی نگری کمک می‌کنند و کودک می‌تواند از میان راه‌های گوناگونی که برای یک مسئله وجود دارد، بهترین راه را انتخاب کند و مهارت دقت و تمرکز او تقویت می‌شوند.
• تمرینات مربوط به توالی دیداری: از جمله این مدل تمرین‌ها می‌توان به تمرین به خاطر آوردن حروف یا توالی صداها در کلمات، تمرین ادامه دادن مسیرهایی که به نحوی (مثلا خط‌چین) مشخص شده‌اند، رنگ‌آمیزی اشکال، پر کردن جاهای خالی و کامل کردن تصاویر اشاره کرد. این تمرین‌ها به دقت و تمرکز کمک می‌کنند و قدرت ادراک و تشخیص اشکال را نیز تقویت می‌کنند.
• تمرینات مربوط به تطبیق علائم: درواقع زیر مجموعه‌ای از تمرینات هماهنگی میان چشم و دست می‌باشد و علاوه بر فوایدی که برای اینگونه تمرین‌ها مطرح کردیم، باعث افزایش سرعت عمل کودک در تشخیص و درک نشانه‌ها نیز می‌شوند.
درحالت کلی با بررسی هریک از نقاط ضعف کودکان در آزمون‌ها، می‌توان روی تقویت همان مهارت تمرکز کرد و تمرینات بیشتری جهت تقویت آن انجام داد و می‌توان تمرین‌ها را در قالب بازی‌های مفرح با کودک انجام داد تا تاثیرگذاری آن بیشتر شود.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که انجام تمرینات فراستیگ به‌صورت گروه‌های کوچک نیز امکان‌پذیر است و می‌تواند مشکلات کودکان در خواندن متون را ترمیم کند و به این روش نیز هرکدام از کودکان می‌توانند میان ادراک و بینایی خود ارتباط برقرار کنند و درعین حال ارتباط بهتری با محیط پیرامون خود داشته باشند که در نتیجه، یادگیری آن‌ها از کیفیت بیشتری برخوردار خواهد شد.
کودکانی که دچار مشکلات یادگیری و ادراکی نیز نیستند در پایه‌های اول ابتدایی و پیش‌دبستانی نیز می‌توانند این تمرین‌ها را برای تقویت مهارت‌های خود انجام دهند و سرعت آن‌ها در درک مطالب بیشتر خواهد شد.