تاثیر اختلال ادراک دیداری بر اختلال خواندن

اختلالات ادراک دیداری، توانایی‌های فرد را برای درک کردن حروف و نمادها تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث ایجاد مشکل در درک ریاضیات و اختلال در خواندن می‌شوند. عامل این اختلال، بیماری‌های چشمی یا مشکلات بینایی نیست، بلکه نحوه تفسیر کردن اطلاعات بصری توسط مغز موجب بروز چنین مشکلی می‌شود. از طرف دیگر، اختلال خواندن یک بیماری متفاوت است که درک کردن اجزاء تشکیل دهنده زبان را دشوار می‌کند. هرچند این دو اختلال شبیه به یکدیگر به نظر می‌رسند ولی علل متفاوتی دارند. در این مطلب به بررسی تاثیر ادراک دیداری بر اختلال خواندن خواهیم پرداخت.

خوانش پریشی

اختلال خواندن یا دیسلکسیا یک اختلال یادگیری خاص است که ممکن است بر توانایی کودک در استفاده از زبان گفتاری و نوشتاری تاثیر بگذارد. با این وجود معمولا قبل از اینکه کودک وارد مدرسه شود تشخیص داده نمی‌شود. دیسلکسیا در مورد هر فرد متفاوت عمل می‌کند و شدت و علائم آن ممکن است بسیار متفاوت باشند. شواهد نشان می‌دهند که کودکان مبتلا به اختلال خواندن، تا حدی از اختلال ادراک دیداری رنج می‌برند که روی حافظه کوتاه مدت آنها تاثیرگذار است. آنچه به قطع یقین می‌توان گفت این است که اختلال خواندن ربطی به ضریب هوشی ندارد و در موارد بسیاری ممکن است کودک باهوش و باانگیزه‌ای را ببینید که نسبت به هم سن‌های خود توانایی خواندن و نوشتن کمتری دارد. کودکان مبتلا به دیسلکسیا ممکن است برای درک مطالب یا ارائه پاسخ، به زمان بیشتری نیاز داشته باشند. اختلال در خواندن ممکن است باعث شود کودک از ترس اشتباهات املایی، به ساده‌نویسی رو کند و همین امر منجر به محدود شدن دایره واژگان کودک می‌شود.

اختلال ادراک دیداری

از مهمترین عوارض اختلال ادراک دیداری می‌توان به محدود شدن توانایی درک نمادهای نوشتاری از جمله اجزاء زبانی، اعداد، معادلات و ایده‌ها مانند علائم راهنمایی و رانندگی اشاره کرد. کسی که از اختلال ادراک دیداری رنج می‌برد، لزوما به بیماری‌های چشمی و بینایی دچار نیستند و ضریب هوشی پایین‌تری نسبت به همسالان خود ندارند. در واقع می‌توان گفت مغز این افراد برای درک کردن داده‌های بصری با مشکل مواجه است. این افراد ممکن است جهات جغرافیایی یا ترتیب نمادهای درج شده روی صفحه را قاطی کنند و در خواندن نقشه، نمودار، جدول و پردازش سایر داده‌های بصری با مشکل روبرو شوند.

اختلال ادراک دیداری باعث می‌شود خواندن متون به یک چالش بزرگ تبدیل شود. با این حال بر خلاف اختلال خواندن، آموزش‌های آوایی به درمان اختلال ادراک دیداری کمک نمی‌کنند. دلیل این مسئله این است که افراد مبتلا به این وضعیت، مشکلی در جفت کردن حروف و صداها ندارند. بلکه تشخیص دادن حرکت قلم برای نوشتن حروف تشکیل دهنده یک لغت برایشان دشوار است.

به عنوان مثال، ادراک دیداری می‌تواند بر تفسیر نحوه ترکیب حروف توسط فرد تأثیر بگذارد. این افراد ممکن است هنگام خواندن دو حرف r و n در کنار یکدیگر (rn)، آن را به اشتباه، m تصور کنند. به همین ترتیب، کودک دیگری ممکن است برای تشخیص حروف مشابهی که تفاوت آنها یک نقطه یا خط است (مثل حروف i و t) با مشکل روبرو شود. این مشکل در مواجهه با فونت‌های خاص و تزئینی شدیدتر می‌شود. علاوه بر این، تشخیص دادن حروفی که آینه یکدیگر هستند مانند b و d یا q و p نیز برای این افراد دشوار است.

تاثیر اختلال درک دیداری بر اختلال خواندن

عدم تشخیص به موقع اختلال درک دیداری، ممکن است باعث شود کودک مهارت‌های اصلی مورد نیاز برای سوادآموزی را فرا نگیرد. یادگیری شیوه خواندن متون نیازمند انجام تمارین گسترده و تشخیص حروف صداها است و فرد برای افزایش توانایی درک مطلب و خوانش سلیس، باید زمان زیادی را صرف مطالعه کند. در مراحل اولیه آموزش مهارت خواندن که در آن کلمات به صورت جداگانه و در اندازه‌های بزرگ چاپ می‌شوند، کودک مبتلا به اختلال خواندن با مشکلات کمتری مواجه می‌شود. اما زمانی که متن در قالب عبارت و جمله ارائه می‌شود، برای خواندن آن با مشکلات بیشتری روبرو می‌شود.

اگرچه سرعت و مهارت کودک در خواندن متون با پیشرفت در طول دوره ابتدایی افزایش پیدا می‌کند، تحقیقات انجام شده برای بررسی تاثیر ادراک دیداری بر اختلال خواندن نشان می‎‌دهند که اختلال ادراک موجب کندتر شدن سرعت خوانش می‌شود. از آنجا که معلمان برای هر جلسه تکالیف خواندنی زیادی تعیین می‌کنند، کودکانی مبتلا به دیسلکسیا به سادگی از هم‌کلاسی‌های خود عقب می‌افتند. سطح مهارت خواندن متون با رشد دایره لغت ارتباط تنگانگی دارد که باعث تسهیل درک مطلب می‌شود. بنابراین، کودکی که در تشخیص حروف با مشکل مواجه است ممکن است دایره واژگان محدودی داشته باشد. این مسئله می‌تواند بر موفقیت او در تمام زمینه‌های تحصیلی تاثیرگذار باشد.

در صورتی که اختلال ادراک دیداری با دیسلکسیا همراه شود، کودک ممکن است حتی در یادگیری توالی صداها و نحوه صحیح کنار هم قرار دادن حروف به مشکل بر بخورد. در این شرایط ممکن است کلمات آشنا، اشتباه خوانده شوند و نتوان از رویکردهای چند حسی برای آموزش دادن کودک استفاده کرد.

نکاتی برای آموزگاران

تاثیر ادراک دیداری بر اختلال خواندن را نباید دست کم گرفت. با توجه به اینکه هرکدام از این اختلالات به تنهایی می‌توانند مشکلات بسیاری برای کودک به وجود آورند، ترکیب هر دو ممکن است باعث بروز فاجعه در امر یادگیری شود. به خصوص اگر سروکار کودک به افراد ناآگاه و بی‌حوصله بیافتد. آموزگاران کودک مبتلا به چنین اختلالاتی در کنار والدین آنها، کسانی هستند که می‌توانند مهمترین نقش را در بهبود یا وخامت شرایط کودک ایفا کنند. راهکارهای زیادی وجود دارند که با استفاده از آنها، آموزگاران می‌توانند به کاهش مشکلات کودک کمک کنند. برای مثال، ارائه متون ساده به کودک و حذف حواس‌پرتی‌های بصری و سروصدای کلاس می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. علاوه بر این، آموزگاران می‌توانند متون را روی کاغذ رنگی یا طرح‌دار چاپ کنند و در اختیار کودک قرار دهند. این کار باعث می‌شود خواندن متن برای کودک آسان‌تر شود. همچنین، در صورتی که دانش‌آموزان نیاز داشته باشند مطالب را از روی تخته بازنویسی کنند، بهتر است جای مناسبی برای کودکان مبتلا به اختلالات دیداری یا خوانشی انتخاب کرد. یکی دیگر از موارد مهم برای امر تسهیل یادگیری، استفاده از کتاب‌های صوتی است که تاثیر زیادی روی سرعت یادگیری کودک می‌گذارند.